“Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε”, του Νίκου Μπογιόπουλου

Βιβλιοπαρουσίαση

Στο βιβλίο του δημοσιογράφου του “Ριζοσπάστη” Νίκου Μπογιόπουλου “Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε” -- Οι υπαίτιοι της Κρίσης και το “Χρέος” της ανατροπής τους – Μια ευγενική απάντηση στους πραιτωριανούς των Μνημονίων, (εκδόσεις Λιβάνη) το πρώτο που κάνει εντύπωση είναι η ειρωνεία του τίτλου που παραπέμπει στο σλόγκαν της πρώτης προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον, το 1992, (“Είναι η οικονομία, ηλίθιε”) με το οποίο επισήμαινε στους “επιτελείς και το στρατό” του ότι ανταγωνίζονταν κυρίως στο πεδίο της οικονομίας, το φόρτε υποτίθεται της παγκοσμιοποίησης. Ο τίτλος φέρνει αμέσως στο νου τις διαδοχικές οικονομικές κρίσεις έκτοτε, τα ιδεολογήματα που επιστρατεύτηκαν ώστε να αποκρύψουν το υπόστρωμα των κρίσεων, ανεξαρτήτως της μορφής που λάμβαναν κάθε φορά—μεξικανική, ασιατική, ρωσική, κρίση των εταιριών νέας τεχνολογίας, κρίση αγοράς ακινήτων, χρηματοπιστωτική κρίση, κρίση δημόσιου χρέους και πάει λέγοντας- και εμμέσως δείχνει την ειρωνική, από ιστορικής απόψεως, κατάσταση να βρίσκεται ο καπιταλισμός ως σύστημα σε συνεχείς κρίσεις και εδώ και μία τριετία στην πιο μεγάλη από το 1929 , ελάχιστα χρόνια αφότου έκοβε το νήμα ως νικητής στην “κούρσα των συστημάτων” και οι αρχιερείς του κήρυτταν το τέλος της ιστορίας.


Η ουσία του βιβλίου του Ν. Μπογιόπουλου έγκειται ακριβώς σ΄ αυτό που δηλώνει ο τίτλος του. Εκθέτει, με στοιχεία και θεωρητικά επιχειρήματα, με σκάψιμο στην ιστορία, ότι η κρίση έχει τις αιτίες της στις άλυτες αντιθέσεις του καπιταλισμού και δεν είναι παρεπόμενο απλώς της κακής διαχείρισης, των υπερβολών των golden boys, του χρηματιστικού τζόγου κ.λπ. -- όσο κι αν όλα αυτά συμβάλλουν στην οξύτητα και στους τρόπους εκδήλωσής της.

Χωρισμένο σε τρία μέρη (476 σελίδων), αρχίζει με ένα κεφάλαιο όπου αναλύεται η τρέχουσα καπιταλιστική κρίση, ως τυπική κρίση υπερπαραγωγής και υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, με εργαλείο βασικές μαρξιστικές έννοιες. Με αυτό το θεωρητικό σώμα εξετάζει τα κρισιακά φαινόμενα κυρίως από το 2007-8 μέχρι σήμερα, αλλά και ανατρέχοντας σε προηγούμενες κρίσεις μέχρι τον 19ο αιώνα.

Ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας ένα πλήθος πηγών, τεκμηριώνει πως φαινόμενα όπως η χρηματοπιστωτική κρίση δεν μπορεί να παρουσιάζονται αποσπασμένα από την καπιταλιστική συστημική κρίση, όπως επιχειρείται από πολλούς, θέμα στο οποίο αφιερώνει σημαντικό μέρος του κειμένου και το συνδέει με το ιδεολογικό και πολιτικό μέτωπο έναντι αστικών ερμηνειών και αντίστοιχων πολιτικών λύσεων της κρίσης. Κυρίως έναντι αυτών που υπεραμύνονται ενός “αγνού” καπιταλισμού που τον στρεβλώνουν οι κερδοσκόποι και ο παρασιτισμός τους (καπιταλισμός καζίνο) είτε προβάλλουν τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα που που μπορεί να λειτουργήσει πιο δίκαια, αρκεί να υποστεί ορισμένες διορθώσεις.

Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζει κριτικά-ιστορικά τον κεϊνσιανισμό , το λεγόμενο “σκανδιναβικό μοντέλο”, τον νεοφιλελευθερισμό ως “έκφραση της δομικής ανάγκης του κεφαλαίου να απαντήσει στην πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους” και τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιξε η διεθνής σοσιαλδημοκρατία (αλλά και μερίδες της ευρωπαϊκής αριστεράς) προκειμένου να ενοχοποιηθεί για την κρίση απλώς ο νεοφιλελευθερισμός, η “κακή αναλογία” μεταξύ κρατικής ρύθμισης και αγοράς.

Από τα πάμπολλα μεγάλα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται ο συγγραφέας (εισοδηματικό χάσμα και κέρδη, παγκόσμια πείνα, κερδοσκοπία με τα τρόφιμα και τις ασθένειες, φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, όλα σε συνδυασμό με τη δραστηριότητα των πολυεθνικών, κ.ά.), αξίζει να επισημάνουμε την αναφορά του στο φαινόμενο της διαφθοράς -- “παράγωγο της διαπλεκόμενης σχέσης ανάμεσα στον καπιταλιστή και τον πολιτικό που υπηρετεί τα συμφέροντα του καπιταλιστή, “ενδογενές στοιχείο του συστήματος ... ο κόσμος από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια θυμίζει παντού ΄”Ελλάδα”” - που έχει γίνει το όχημα της προπαγάνδας ενοχοποίησης των εργαζομένων, όπου παρουσιάζονται παραδείγματα απ΄ όλο αναπτυγμένο τον κόσμο , υποδεικνύοντας πόσο σκόπιμα ρηχή και υποκριτική είναι η επίσημη δημόσια συζήτηση γα τη διαφθορά.

Το χρέος και πώς δημιουργήθηκε, ιστορικά και στην πρόσφατη περίοδο, πώς επωφελείται η κοινωνική τάξη των πλουτοκρατών μετά των “συναδέλφων” δανειστών του εξωτερικού, η θηριώδης ταξική πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και της Ε.Ε. με τα Μνημόνια και το πολιτικό, οικονομικό και ιδεολογικό παιχνίδι εις βάρος των εργαζομένων που στήνεται γύρω από χρέος και τον επεκτεινόμενο δανεισμό καταλαμβάνουν επίσης μεγάλο μέρος του βιβλίου, καλύπτοντας αναλυτικά την περίοδο των δύο τελευταίων χρόνων.

Στο τρίτο μέρος του βιβλίου αναπτύσσεται κυρίως ο προβληματισμός για το πού θα στραφούν οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις σε συνθήκες κρίσης, καθώς και ο στοχασμός για το επαναστατικό προχώρημα σε μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, βάσει των ιδεών και της πολιτικής του ΚΚΕ, στο οποίο ανήκει ο συγγραφέας.

Η δομή του βιβλίου το κάνει εύκολα αναγνώσιμο, ενώ η χρησιμοποίηση μικρών παρεκβάσεων εν είδει σημειώσεων εντός του κειμένου βοηθούν να ξεχωρίσουν παραδείγματα, στοιχεία και επιμέρους θέματα με ιδιαίτερη σημασία, όπου ο αναγνώστης θα βρει πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Α.Α.